Praktyka prowadzenia prywatnych ofert emisji akcji przed debiutem spółki na rynku NewConnect dowodzi, że w przeważającej większości przypadków przedmiotem subskrypcji są nowo emitowane akcje, stanowiące niewielki ułamek wszystkich akcji oraz sumy głosów na walnym zgromadzeniu. Przeważnie są to ilości nieprzekraczające 20% udziału w kapitale oraz ogólnej liczbie głosów na WZA.
Pojawia się zatem ryzyko związane z koncentracją akcji, znajdujących się w posiadaniu jednego lub kilku dotychczasowych akcjonariuszy, dzierżących prawo do wywierania znaczącego wpływu na działalność spółki, poprzez przegłosowywanie określonych uchwał na walnym zgromadzeniu. Rozważając inwestycję w akcje przyszłego emitenta NewConnect warto wiedzieć, jakie faktycznie prawa przysługują mniejszościowemu akcjonariuszowi i czy nowa emisja akcji rzeczywiście wiąże się z oddaniem choćby części faktycznej kontroli w spółce, przez dotychczasowego właściciela.
Rozważania wokół zagadnienia „kontroli w spółce” rozpocząć należy od zdefiniowania, czym jest kontrola. W polskim zbiorze przepisów prawa brak jest legalnej definicji tego terminu. Jednak na potrzeby zdefiniowania tego terminu, pomocna może okazać się treść art. 4 pkt 4 ksh, zawierająca definicję spółki dominującej. Można bowiem przyjąć, że spółka dominująca to taka, która posiada kontrolę nad inną spółką, a zatem posiada możliwość autonomicznego decydowania o jej losach, dysponuje prawem do swobodnego kształtowania relacji spółki z innymi podmiotami (w granicach przyznanych prawem kompetencji organu, jakim jest zgromadzenie akcjonariuszy). Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych spółką dominującą, jest spółka handlowa, która między innymi dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na walnym zgromadzeniu.
Opierając się na treści przytoczonego przepisu okazuje się, że stosunek dominacji, lub inaczej mówiąc, sprawowanie kontroli wobec określonej spółki, zachodzi między innymi w sytuacji posiadania „50% + 1” udziału w całkowitym kapitale. Pakiet akcji tej wielkości, w przypadku braku uprzywilejowania pozostałych akcji, gwarantuje posiadanie większości bezwzględnej głosów na WZA. Odmiennie wygląda kwestia posiadania kontroli w sytuacji wystąpienia w spółce uprzywilejowania akcji.
Przywileje głosowe
Zgodnie z zasadą proporcjonalności, wywodzącej się z przepisu art. 411 § 1 ksh, w ramach spółki akcyjnej występuje stała relacja pomiędzy przysługującymi akcjonariuszom uprawnieniami a wielkością ich udziału w kapitale zakładowym spółki: „Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu.” Kodeks spółek handlowych przewiduje jednak pewne odstępstwa od wspomnianej reguły, w postaci instytucji uprzywilejowania akcji bądź ograniczenia prawa głosu akcjonariuszy posiadających udział przewyższający wartość 1/5 głosów w spółce. Oznacza to, że w przypadkach określonych przez ustawodawcę, liczba głosów do których uprawniony jest akcjonariusz może się różnić od ilości posiadanych przez niego akcji. Akcje te (uprzywilejowane) nie mogą co prawda być przedmiotem obrotu w zorganizowanych systemach obrotu, np.: na regulowanym rynku giełdowym, pozagiełdowym lub w alternatywnych systemach obrotu, w tym na rynku NewConnect (wyjątkiem są akcje nieme, które mogą być na okaziciela, a które można uprzywilejować w ilości przysługujących głosów), mogą jednak znajdować się w posiadaniu dotychczasowych akcjonariuszy spółki publicznej, i dawać im określone przywileje, np. dotyczące ilości głosów.
Jeśli założymy, że uprzywilejowanie posiadanych akcji sięgnie maksymalnego poziomu dopuszczalnego przez przepisy kodeksu spółek handlowych, to do zapewnienia kontroli w spółce teoretycznie wystarczy już udział w kapitale zakładowym wynoszący „33,33% + 1” (przy założeniu uprzywilejowania 2:1 wymienionych „33,33% + 1” akcji oraz braku uprzywilejowania pozostałych „66,66% - 1”). Występują jednak przypadki, w których zakres wykonywanej kontroli jest ograniczony do możliwości decydowania tylko o wybranych, ściśle określonych sprawach. Zakres takiej niepełnej kontroli w spółce, uzależniony jest od ilości posiadanych praw w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu, od aktualnych regulacji ustawowych oraz ewentualnych dodatkowych regulacji statutowych w spółce.
Większość kwalifikowana
Zgodnie z zasadą majoryzacji, zakotwiczonej w art. 414 ksh, uchwały w spółce akcyjnej podejmowane są bezwzględną większością głosów chyba, że ustawa lub statut stanową inaczej. Bezwzględna większość głosów ma miejsce wówczas, gdy za podjęciem uchwały głosuje więcej niż połowa obecnych na walnym zgromadzeniu („50% + 1”); oznacza to, że suma oddanych głosów „za” musi przewyższać sumę oddanych głosów „przeciw” oraz „wstrzymujących się”. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż zakres czynności podejmowanych przez spółkę będących pod kontrolą akcjonariusza posiadającego „50% + 1” głos, nie obejmuje tych czynności, do podjęcia których spółka zobowiązana jest uzyskać większość kwalifikowaną na walnym zgromadzeniu. Posiadanie „udziałów kontrolnych” na poziomie „50% + 1”, nie zapewni więc zawsze pełnej kontroli. W niektórych sytuacjach kodeks spółek handlowych przewidział bowiem ostrzejsze kryteria wymagane dla podjęcia uchwały. Polegać one mogą na spełnieniu wymogu większości kwalifikowanej przy podejmowaniu uchwał oraz zgodnie z wymaganym quorum. Przewidziane przez ustawodawcę wymogi szczególne dotyczące większości kwalifikowanej zawarte są między innymi w art. 394 § 1, art. 415, art. 416 § 1, art. 431 § 1, art. 433 § 2, art. 418 § 1, art. 506, art. 575) - kodeksu spółek handlowych, natomiast w przypadku spółki publicznej w art. 91 ust 4 - ustawy o ofercie publicznej.
W myśl kodeksu spółek handlowych większości 2/3 głosów wymagają uchwały:
- w sprawie udzielenia zgody na zawarcie umowy o nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia, za cenę przewyższającą jedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego, od założyciela lub akcjonariusza albo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza spółki, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki (art. 394 § 1),
- w sprawie istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki (art. 416 § 1),
- dotyczące przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową (art. 575),
- w sprawie połączenia z inną spółką - w przypadku spółki publicznej (art. 506 § 2).
Zgodnie z kodeksem spółek handlowych większości kwalifikowanej 3/4 oddanych głosów wymagają uchwały:
- dotyczące emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, zmiany statutu, umorzenia akcji, obniżenia kapitału zakładowego, zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części i rozwiązania spółki (art. 415 § 1),
- w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego, które stanowi zawsze zmianę statutu (art. 431 § 1)
- w sprawie łączenia się spółek (reprezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego) (art. 506 § 1).
Zgodnie z kodeksem spółek handlowych większości kwalifikowanej 4/5 oddanych głosów wymagają uchwały:
- w sprawie pozbawienia akcjonariuszy prawa poboru akcji w całości lub w części (art. 433 § 2).
Zgodnie z kodeksem spółek handlowych większości kwalifikowanej 95% głosów oddanych, przy czym statut spółki może przewidywać surowsze warunki, wymaga uchwała:
- w sprawie przymusowego wykupu akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego (art. 418 § 1 k.s.h.).
Zgodnie z „Ustawą o ofercie…” większości kwalifikowanej 4/5 głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących przynajmniej połowę kapitału zakładowego wymaga uchwała:
- w sprawie przywrócenia akcjom formy dokumentu (zniesienie dematerializacji).
Zaprezentowane powyżej progi udziału w kontroli zostały ustanowione przez ustawodawcę, wyznaczając tym samym granice po przekroczeniu których zmianie ulega zakres praw lub obowiązków w relacjach pomiędzy akcjonariuszami spółki. Inaczej jednak kształtować się będzie podział kontroli w spółce funkcjonującej w warunkach rynku publicznego (w tym na NewConnect) i poza nim. Spółki publiczne, umożliwiając poprzez zorganizowaną platformę handlu, kupno ich akcji każdemu zainteresowanemu, charakteryzują się istotnie wyższym stopniem rozproszenia części swojego akcjonariatu. Akcje dopuszczone do zorganizowanego systemu obrotu mają wielu właścicieli, często bardzo drobnych, którzy traktują ich nabycie wyłącznie jako inwestycję finansową i rzadko kiedy korzystają z pełni przysługujących im praw korporacyjnych. Przeważnie, ta część akcjonariatu ma charakter pasywny, nie bierze licznie udziału w walnych zgromadzeniach, nie kontestuje strategii zarządu. Taka sytuacja znacząco wpływa na zmianę układu sił w relacjach właścicielskich. Okazuje się bowiem, że przykładowo w spółce charakteryzującej się 40% udziałem akcji wprowadzonych do publicznego obrotu, rozproszonych pomiędzy wieloma inwestorami, do skutecznego podejmowania kluczowych uchwał na WZA, wystarczy przekroczenie niższego niż „50% + 1” progu np.: 30% w ogólnej liczbie głosów. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że quorum w spółce publicznej będzie zaniżone o liczbę akcji będących w posiadaniu drobnych akcjonariuszy (free float), którzy przeważnie nie biorą udziału w walnych zgromadzeniach.
Opracowanie:
Najnowszy biuletyn
Przeglądany biuletyn
Drukuj artykuł
